ကမ္ဘာပျက်တော့မယ်… ဟောကိန်းများနဲ့ နောက်ကွယ်က စိတ်ပညာ

ကမ္ဘာပျက်တော့မယ်ဆိုပြီး ပြောကြတာ ခဏခဏကြားရပါတယ်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တုန်းကလည်း Mayan ပြက္ခဒိန်အရ ကမ္ဘာပျက်မယ်လို့ တစ်ခေတ်ထလိုက်သေးတာ မှတ်မိကြဦးမှာပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီလိုခန့်မှန်းမှုမျိုးတွေကို အမြဲကြားရတတ်ပါတယ်။
သိပ္ပံမှာလည်း Y2K Scare ဆိုပြီး ၂၀၀၀ ခုနှစ်က နာမည်ကြီးလိုက်ပါသေးတယ်။ ဘာသာရေးနဲ့ ရောထွေးပြီးတော့ ၂၀၀၀ ခုနှစ်မှာ ယေရှုခရစ်တော်ပြန်လည်မွှေးဖွားလာမယ်ဆိုပြီး ဖြစ်သွားပါတယ်။

၂၀၀၉ ခုနှစ်က ဂျီနီဗာမြို့မှာ အမှုန်တွေကို လေ့လာဖို့ Large Hadron Collider ကိုတည်ဆောက်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သိပ္ပံပညာရှင်အချို့က LHC ကြောင့် တွင်းနက်အသေးလေးပေါ်လာပြီး ကမ္ဘာကိုဝါးမျိုသွားလိမ့်မယ်။ ကမ္ဘာပျက်သွားနိုင်တယ်လို့ ပြောပြီး LHC တည်ဆောက်တာကို တားဆီးဖို့ကြိုးစားခဲ့ဖူးပါတယ်။ (Flash Series ထဲမှာတော့ Particle Accelerator ကြောင့် တွင်းနက်တစ်ခု တကယ်ပဲပေါ်လာပါတယ်…)

ဒါတွေက အကင်းပဲရှိပါသေးတယ်။ သမိုင်းမှတ်တမ်းတွေအရလည်း လူတွေက ကမ္ဘာပျက်မယ်ဆိုပြီး ပြောခဲ့ကြတာ အခါခါပါပဲ။ အခုပြောချင်တဲ့အကြောင်းကလည်း ကမ္ဘာပျက်တာနဲ့ ဆက်သွယ်နေပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀ လောက်က စိတ်ပညာရှင် ၃ယောက်ဟာ ကမ္ဘာကြီး ဒီဇင်ဘာ ၂၁ ရက်နေ့မှာ ပျက်မယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့အဖွဲ့တစ်ခုစီကို ဝင်လိုက်ပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ရည်ရွယ်ချက်က ရှေ့ဖြစ်ဟောကိန်းမှားသွားရင် ဒီလူတွေ ဘာလုပ်မလဲသိချင်တာပါ။

အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်က အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ပါ။ သူက အဖွဲ့ဝင်တွေကို ဘာပြောလဲဆိုတော့ ဒီဇင်ဘာ ၂၀ ရက်နေ့ညရောက်ရင် ယုံကြည်တဲ့သူတွေကို ပန်းကန်ပြားပျံကြီးနဲ့ လာကယ်လိမ့်မယ်လို့ ပြောပါတယ်။ (ရှေ့ဖြစ်ဟောကိန်းတွေ က ဒီအတိုင်းပဲ…)

ဒီတော့ ဒီဇင်ဘာ ၂၀ လည်းနီးရော အဖွဲ့ဝင်တော်တော်များများက အလုပ်တွေထွက်လိုက်ကြတယ်၊ အိမ်တွေကို သူများကို ပေးပစ်တယ်၊ စုထားတဲ့ငွေတွေကိုလည်း လှူပစ်လိုက်တယ်။ တချို့ဆိုရင် အိမ်ထောင်ဖက်နဲ့တောင် ကွဲကုန်ကြတယ်။

အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်အမျိုးသမီးရဲ့ ယောက်ျားကတော့ မယုံပါဘူး။ အဲ့နေ့ညမှာ သူက စောစောအိပ်နှင့်နေပါပြီ။ နက်ဖြန်အလုပ်သွားရဦးမှာကိုး။ သူ့မိန်းမ အရူးထတာကို မနိုင်တော့လွှတ်ပေးထားပုံရတယ်။

အဲ့ဒီအချိန်မှာ သူတို့အဖွဲ့က အိမ်ရှေ့ခန်းထဲမှာ ဆုတောင်းမှုပြုလုပ်နေကြတယ်။
တချို့က အိမ်မပိုင်တော့ ဆုတောင်းပွဲကိုမလာနိုင်ဘူး။ သူတို့အိမ်မှာပဲ နေပြီး ကြေကွဲနေကြတယ်။ (ဒီလူတွေက အကုန်လျောက်မလှူပစ်တဲ့ လူတွေပေါ့…)

စိတ်ပညာရှင် ၃ယောက်ကတော့ အဖြစ်အပျက်တွေဖြစ်မလာခင် ကြိုတင်ဟောကိန်းထုတ်လိုက်တယ်။ ညရောက်လို့ ပန်းကန်ပြားပျံရောက်မလာရင် အိမ်မပိုင်လို့ မလာရတဲ့သူတွေက ဒီအမျိုးသမီးကို အယုံအကြည်မဲ့သွားလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ရှိသမျှအကုန်ရောင်းချပြီး လှူပစ်တဲ့လူတွေ၊ အိမ်ထောင်ကွဲကုန်တဲ့သူတွေကတော့ ဒီမိန်းမကြီးကို ပုံပြီးယုံကြည်သွားလိမ့်မယ်တဲ့။
တော်တော်ထူးဆန်းတဲ့ စိတ်ပညာ ဟောကိန်းပါပဲ။

ဒီလိုနဲ့ ည ၁၂ နာရီထိုးတဲ့အထိ ပန်းကန်ပြားပျံကြီးရောက်မလာပါဘူး။ မနက် ၂နာရီမှာတော့ သူတို့တော်တော်စိတ်ပူနေကြပါပြီ။ မနက် ၄နာရီ ၄၅ မိနစ်မှာတော့ အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်အမျိုးသမီးကြီးမှာ “အာရုံ” တစ်ခုရလာပါတယ်။ ကမ္ဘာကြီးကို ချမ်းသာပေးလိုက်ပြီ… ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူတို့အဖွဲ့ရဲ့ ယုံကြည်မှုကြောင့်ပါတဲ့။
အဖွဲ့ဝင်တွေက ဆောက်တည်ရာမရဖြစ်နေရာကနေ အလုံးကြီးကျသွားသလိုဖြစ်သွားတယ်လို့ စိတ်ပညာရှင် ၃ယောက်က ပြန်ပြောပြပါတယ်။

နောက်နေ့လည်း ရောက်ရော ဒါဟာ “Miracle” ပါပဲဆိုပြီး သတင်းဌာနတွေကို လိုက်ပြီး ဆက်သွယ်ကြပါတော့တယ်။ တကယ်ဆိုရင် အမျိုးသမီးရဲ့ဟောကိန်းက မှားပါတယ်… ဒါပေမယ့် ယုံကြည်မှုက လုံးဝလျော့မသွားကြပါဘူး။

ကိုယ့်ကိုကိုယ် Justify လုပ်ဖို့ လူတွေက အမြဲကြိုးစားကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဆုံးဖြတ်ချက်အလွဲတွေကိုပါ။ အပေါ်က အဖြစ်ကိုပဲကြည့်ပါ။ သူတို့ရင်းထားတာ အရမ်းများသွားတဲ့အခါ သောက်တလွဲဟောကိန်းကြီးဖြစ်ပေမယ့် နောက်ဟောကိန်းတစ်ခုကို ယုံကြည်လိုက်ကြတာပါပဲ။
သာမန်အချိန်တွေးကြည့်ရင် ပထမဟောကိန်းတောင် မမှန်တာ နောက်ဟောကိန်းကရော မှန်စရာလား လို့တွေးမိကြမှာပါ။ ဒါပေမယ့် သူတို့ရဲ့အရင်းအနှီးက အရမ်းများသွားပြီဆိုတော့ ဆက်ပြီးယုံဖို့ကိုပဲ မသိစိတ်က ရွေးချယ်လိုက်ပါတယ်။

Cognitive Dissonance ဆိုတာ ခဏခဏကြားဖူးကြမှာပါ။

စိတ်ထဲမှာဖြစ်နေတဲ့ အတွေး ၂ခုဟာ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်နေတာကို ပြောတာပါ။ ဥပမာ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းသည် ကျန်းမာရေးကို ဆိုးဝါးစွာထိခိုက်စေပါသည် ဆိုတာကို သိတယ်။ ဒါပေမယ့် ဆေးလိပ် ၁နေ့ ၁ဗူးကုန်အောင် သောက်နေတယ်။ ဒါဆိုရင် သူ့စိတ်ထဲမှာ Cognitive Dissonance ဖြစ်နေပါပြီ။

ဒီလိုဖြစ်ရင် လူတွေက မနေတတ်ကြပါဘူး။ ဒါကြောင့် ခိုးလိုးခုလုခံစားချက်ကို လျော့ချဖို့ ကြိုးစားကြပါတယ်။ ဒီဥပမာအရပြောရရင်တော့ ဆေးလိပ်ဖြတ်လိုက်ရင် ပြီးပြီပေါ့။

ဒါပေမယ့် ဖြတ်ကြည့်ပြီး မအောင်မြင်တဲ့အခါ၊ မဖြတ်ချင်တဲ့အခါ သူ့ကိုဆန့်ကျင်နေတဲ့ အတွေးကို ပြန်ပြီး ဆန့်ကျင်လိုက်ပါတယ်။
အဲ့လောက်ဖြစ်မှာ မဟုတ်ပါဘူး… Stress များနေရင်တော့ သောက်ရမှာပဲလေ… ဆေးလိပ်သောက်ရင် ဝိတ်မတက်ဘူးလို့လည်း ကြားဖူးတယ်… ဝတာက ငါ့အတွက်ပိုဆိုးတာပေါ့… စသဖြင့် ကိုယ့် Action ကို Justify ဖြစ်အောင် လျှောက်တွေးတတ်တယ်။
ဒီတော့ လူတော်တော်များများရဲ့ Self-justify လုပ်နည်းဟာ ကိုယ့်ကိုကိုယ် မသိစိတ်က ပြန်လိမ်နေခြင်းပါပဲ။

Albert Camus ကတော့ လူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ဖြစ်တည်မှုသည် အဓိပ္ပါယ်ရှိကြောင်း သူတို့ဘာသာပြန်ပြောနေရင်း အချိန်ကုန်နေကြတယ် လို့ပြောခဲ့ပါတယ်။

အပေါ်မှာပြောခဲ့တဲ့ Case က စိတ်ပညာလောကမှာ တော်တော်နာမည်ကြီးသွားပါတယ်။ ဒီတော့ လူတွေဘာကြောင့် ဒီလိုဖြစ်ရတာလဲဆိုတာကို ပညာရှင်အများအပြားက ဆက်ပြီး လေ့လာကြပါတယ်။
အရင်ကလက်ခံခဲ့ကြတာတော့ အပြုအမူတွေကို ပြောင်းလဲစေချင်ရင် ဆုပေး၊ ဒဏ်ပေးစနစ်နဲ့ လုပ်လို့ရတယ်ပေါ့။ ခွေးကို လက်ပေးစေချင်ရင် မုန့်ကျွေးလို့ရသလို ကောဇောပေါ်သေးမပေါက်စေချင်ရင်လည်း ရိုက်လို့ရပါတယ်။

လူတွေကိုလည်း ဒီသဘောနဲ့ အပြုအမူပြောင်းလဲအောင် လုပ်လို့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လူတွေက ပိုမိုရှုပ်ထွေးပါတယ်။ ခွေးတစ်ကောင် ကော်ဇောပေါ်မှာ သေးပေါက်လို့ ရိုက်လိုက်တဲ့အခါ ဒါလုပ်ရင် ဒါဖြစ်တယ်လို့ တွေးမိပြီး နာမှာကြောက်တော့ ဆက်လုပ်မှာမဟုတ်တော့ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် လူတွေကတော့ သူတို့ဘာလို့ ဒီလိုလုပ်ရကြောင်း Justify ဖြစ်အောင် တွေးတတ်ကြပါတယ်။
ခိုးနေတုန်းမိသွားရင် ခိုးမှရမှာဖြစ်ကြောင်း အကြောင်းပြချက် ပေါင်းစုံထွက်လာသလိုပေါ့။

စမ်းသပ်ချက် ၁ခုကို ပြောပြချင်ပါတယ်။ လူတွေက လွယ်လွယ်ရတာနဲ့ ခက်ခက်ခဲခဲရတာ ဘယ်ဟာကို ပိုတန်ဖိုးထားလဲ စမ်းသပ်တာပါ။ ဆုပေး၊ ဒဏ်ပေး သဘောအရဆိုရင် လွယ်တာကို ပိုသဘောကျသင့်တာပေါ့။
ကျောင်းသားတွေကို Sex အကြောင်းစိတ်ပညာ ဆွေးနွေးကြမယ်ဆိုပြီး Volunteer ခေါ်လိုက်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မဆွေးနွေးခင် အရည်အချင်းစစ်မယ်ဆိုပြီး Sex အကြောင်းရေးထားတဲ့ စာအုပ်တွေထဲက စာကြောင်းတွေကို အော် ဖတ်ခိုင်းပါတယ်။ (၁၉၅၀ ကစမ်းသပ်ထားတာဆိုတော့ ဒါက ရှက်စရာပါပဲ…)
နောက်တစ်ဖွဲ့ကိုကျတော့ ဒီလောက်ရှက်စရာမကောင်းတဲ့ ကိစ္စကိုပဲ လုပ်ခိုင်းပါတယ်။

ဆွေးနွေးတဲ့အခါ ပျင်းစရာကောင်းအောင် ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။ ဒီအခါမှာ အရှက်ကွဲတဲ့အဖွဲ့က ဒါကို ပျင်းစရာကောင်းတယ်လို့ မမြင်ဘဲ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ ဒုတိယအဖွဲ့ကတော့ ပျင်းစရာကောင်းမှန်းသိကြပါတယ်။

ဒါ့အပြင် အဖွဲ့ထဲက သရုပ်ဆောင်တစ်ယောက်ဟာ စာသေချာဖတ်မထားဘူးဆိုပြီး ဝန်ခံလိုက်ပါတယ်။ ဒီအခါမှာ ပထမအဖွဲ့က သူ့ကိုခွင့်လွှတ်ကြပါတယ်။ အကြောင်းကတော့ ရိုးရိုးသားသားဝန်ခံလို့ပါ။
ဒုတိယအဖွဲ့ကတော့ တာဝန်မကျေတဲ့ကောင်အဖြစ် သူ့ကိုသတ်မှတ်ကြပါတယ်။ အဖွဲ့ကို သိက္ခာကျစေတယ်လို့ တွေးပါတယ်။

ဒီတော့ ခက်ခဲကြမ်းတမ်းတဲ့ Initiation တွေရှိခဲ့ရင် အဖွဲ့သားတွေဟာ အချင်းချင်း ပိုပြီး နှစ်သက်ကြတယ်ဆိုတာ သိလိုက်ရပါတယ်။ ဒီ Case မှာတော့ အရှက်ကွဲခဲ့တဲ့ အဖွဲ့ဟာ စာမဖတ်လာတဲ့ကောင်ကို ခွင့်လွှတ်သလိုပါပဲ။
အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ဟာ အခက်အခဲတွေကို အတူတူဖြတ်ကျော်ခဲ့ကြရင် တော်ရုံကိစ္စကို အပြစ်မမြင်တတ်တော့ဘဲ စည်းလုံးသွားတတ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဒါကြောင့် စစ်သားတွေကို အစပိုင်းမှာ ကြမ်းကြမ်းတမ်းတမ်း Train ကြတာပါ။ အဖွဲ့တစ်ခုလုံး အခက်အခဲတွေကို တူတူဖြတ်ကျော်ပြီး အတူတူအဆဲခံရတဲ့အခါ ပိုပြီး Bonding ဖြစ်သွားပါတယ်။ သွေးသောက်ညီအစ်ကိုတွေဆိုတာ ဒီသဘောပါပဲ။

Cognitive Dissonance က ကိုယ်ယုံကြည်တဲ့အမြင်နဲ့ တူတဲ့အမြင်ကို လက်ခံပြီး ကိုယ်လက်ခံတာနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်အမြင်မျိုးဆိုရင် မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ တွေးစေပါတယ်။ ဒါကြောင့် Confirmation Bias နဲ့လည်း ဆက်နွယ်နေပါတယ်။
(ဒီအကြောင်းကို ရေးပြီးပြီမို့ မရှင်းပြတော့ပါဘူး)

ယုံကြည်ခြင်းများကို ချေဖျက်ခြင်း
https://ouo.io/4t5Tt5

လောကကြီးမှာ အစွန်းရောက်အတွေးအခေါ်တွေကို ယုံကြည်လက်ခံတဲ့လူတွေကို မြင်ရတာ အံ့သြစရာကောင်းပါတယ်။ ဒါပေမယ့် စိတ်ပညာအရ ဖြေရှင်းနိုင်တဲ့အခါ သိပ်ပြီးမထူးဆန်းတော့သလိုပါပဲ။ ဒီအကြောင်းတွေကို သိသွားရင် ကိုယ်လည်း ဒီအထဲမပါအောင် ဂရုစိုက်လို့ ရနိုင်မယ်ထင်ပါတယ်။
ဘယ်အရာကိုမှ မျက်စိမှိတ်မယုံသင့်ပါဘူး။ ကိုယ့်ရဲ့ ခံစားချက်တွေကို ပိုလို့တောင် မယုံသင့်ပါသေးတယ်။

SAGAN

Next Post, Previous Post မနှိပ်ဘဲ OUO Link ကနေ ၁ပုဒ်ချင်းဝင်ဖတ်ပြီး ကူညီပါ။
အသိအမြင်၊ အတွေးအခေါ် အသစ်တစ်ခုခုရသွားလို့ လှူဒါန်းလိုပါက Science Nuts (Facebook Page) ကို ဆက်သွယ်လှူဒါန်းနိုင်ပါတယ်။
လှူသမျှငွေအကုန်လုံးကို လိုအပ်တဲ့နေရာတွေမှာ ပြန်လည်လှူဒါန်းပေးသွားမှာပါ။